Luchtwegproblemen bij vleesvarkens

De ziekteverwekkers die betrokken zijn bij luchtwegproblemen kunnen worden onderverdeeld in primaire ziekteverwekkers en secundaire ziekteverwekkers.

Primaire ziekteverwekkers

De primaire ziekteverwekkers zijn de belangrijkste boosdoeners. Ze zijn in staat om op zichzelf ernstige letsels te veroorzaken in de luchtwegen als gevolg van hun eigen schadelijke acties. Ze beschadigen vaak de luchtwegen, waardoor secundaire indringers zich gemakkelijker kunnen nestelen. Primaire ziekteverwekkers zijn het Porcine Reproductief en Respiratoir Syndroom virus (PRRSv), varkensinfluenzavirus (SIV of griep), Porcine Circovirus type 2 (PCV2), Mycoplasma hyopneumoniae (M. hyo) en Actinobacillus pleuropneumoniae (APP).

De ziekteverwekkers die betrokken zijn bij luchtwegproblemen kunnen worden onderverdeeld in primaire ziekteverwekkers en secundaire ziekteverwekkers. 

• Werkingsmechanisme: Het PRRS virus infecteert longmacrofagen. Dit zijn belangrijke immuuncellen in de longen. Het virus verstoort de functie van deze immuuncellen, waardoor ze minder effectief worden in het opruimen van ziekteverwekkers.
• Gevolgen: Leidt tot longontsteking en een verhoogde vatbaarheid voor secundaire infecties.

• Werkingsmechanisme: Het influenzavirus richt zich voornamelijk op de luchtwegen en infecteert en beschadigt de cellen die de luchtwegen bekleden.
• Gevolgen: Veroorzaakt een luchtweginfectie met symptomen als hoesten, neusvloei, ademhalingsproblemen en koorts. Het maakt varkens ook vatbaarder voor secundaire infecties.

• Werkingsmechanisme: Onderdrukt het immuunsysteem.
• Gevolgen: Diverse ziektebeelden zijn geassocieerd met een PCV2 infectie; zoals wegkwijnen, longontsteking, hoest, moeilijke ademhaling, PDNS, maagdarmproblemen en vruchtbaarheidsproblemen. Het circovirus veroorzaakt het meeste schade op bedrijven waar er veel andere ziekteverwekkers circuleren, omdat het virus samenwerkt met deze ziekteverwekkers, waardoor de luchtwegklachten verergeren. 

• Werkingsmechanisme: Beschadigt de trilharen in de luchtwegen en vermindert de slijmproductie. Hierdoor kan het varken minder goed ingeademde ziekteverwekkers en schadelijke stoffen uit de luchtwegen verwijderen.
• Gevolgen: Veroorzaakt longontsteking, droge hoest en verhoogt de ernst van andere luchtweginfecties zoals infecties met PCV2, PRRS, APP, influenza en Pasteurella multocida ^3,4,5,6,7

• Werkingsmechanisme: Produceert gifstoffen die het longweefsel en de bloedvaten in de longen beschadigen.
• Gevolgen: Leidt tot longontsteking en borstvliesontsteking (pleuritis), met plotselinge sterfte in acute gevallen.
  
  

Secundaire ziekteverwekkers

Secundaire of opportunistische ziekteverwekkers hebben doorgaans hulp nodig van primaire ziekteverwekkers of stressfactoren. Deze primaire ziekteverwekkers en stressfactoren verzwakken het immuunsysteem en/of veroorzaken schade in de luchtwegen, waarna de secundaire ziekteverwekker kan toeslaan.

Pasteurella multocida

• Werkingsmechanisme: De bacterie is een normale bewoner van de luchtwegen en wordt ziekteverwekkend onder stressomstandigheden of wanneer de luchtwegen aangetast zijn door andere ziekteverwekkers zoals Mycoplasma hyopneumoniae of varkensinfluenzavirus. De bacterie nestelt zich in beschadigde luchtwegen en produceert gifstoffen.
• Gevolgen: Afhankelijk van het type Pasteurella multocida kan de bacterie een longontsteking veroorzaken en/of atrofische rhinitis (snuffelziekte) veroorzaken, waarbij de neusschelpen worden aangetast en misvormingen aan de snuit ontstaan.

 Bordetella bronchiseptica

• Werkingsmechanisme: Produceert gifstoffen en beschadigt de trilharen in de luchtwegen.
• Gevolgen: Afhankelijk van het type Bordetella bronchiseptica kan de bacterie een longontsteking en/of atrofische rhinitis (snuffelziekte) veroorzaken.

Glaesserella (Haemophilus) parasuis

• Werkingsmechanisme: Deze bacterie bevindt zich doorgaans in de bovenste luchtwegen van gezonde varkens. Onder bepaalde omstandigheden, zoals stress of verminderde weerstand, kan de bacterie de bloedbaan binnendringen en een infectie veroorzaken die zich doorheen het hele lichaam verspreidt.
• Gevolgen: Kan leiden tot de ziekte van Glässer, gekenmerkt door ontsteking van borstvlies, hartzakje en buikvlies, gewrichtsontsteking en hersenvliesontsteking.

Streptococcus suis

• Werkingsmechanisme: De bacterie nestelt zich in de bovenste luchtwegen van het varken. Wanneer het slijmvlies in de luchtwegen beschadigd is door een infectie met een andere ziekteverwekker, kan de bacterie door het slijmvlies dringen en zich zo verspreiden doorheen het hele lichaam.
• Gevolgen: Hoewel Streptococcus suis vooral bekend is vanwege het veroorzaken van hersenvliesontsteking, gewrichtsontsteking en plotselinge sterfte door bloedvergiftiging bij pas gespeende biggen, kan het ook bijdragen aan ademhalingsproblemen. Bij gelijktijdige infectie met andere ziekteverwekkers, zoals bijvoorbeeld het varkensinfluenzavirus, zorgt een Streptococcus suis infectie voor ernstigere longontsteking, hogere sterfte en langdurige luchtwegaandoeningen.

 Mycoplasma hyorhinis

• Werkingsmechanisme: De bacterie is een normale bewoner van de luchtwegen die onder bepaalde omstandigheden ziekteverwekkend kan worden, bijvoorbeeld wanneer het immuunsysteem van het varken verzwakt is door andere infecties.
• Gevolgen: Hoewel Mycoplasma hyorhinis gewrichtsontsteking kan veroorzaken, is de rol van de bacterie bij luchtwegproblemen vooral secundair. De bacterie draagt bij aan ademhalingsproblemen bij varkens door het verergeren van longontsteking die wordt veroorzaakt door andere primaire ziekteverwekkers, zoals het PRRS virus.

Management- en omgevingsfactoren spelen een cruciale rol bij de ontwikkeling en ernst van luchtwegproblemen bij varkens, hetzij door de overdracht en verspreiding van de ziekteverwekkers te verhogen, hetzij door ongunstige omstandigheden te creëren die leiden tot verhoogde stress voor het dier of schade aan de luchtwegen. Managementfouten en ongunstige omgevingsomstandigheden maken varkens vatbaarder voor luchtweginfecties en verhogen het risico op ziekte-uitbraken.

Hier volgt een overzicht van enkele belangrijke management- en omgevingsfactoren:

• Bezettingsdichtheid in de stal
  Overbevolking verhoogt stress en bevordert een snelle verspreiding van ziekteverwekkers omdat de dieren nauwer met elkaar in contact zijn.
  
  
• Ventilatie en luchtkwaliteit
  Slechte ventilatie leidt tot hoge ammoniak-, stof- en vochtigheidsniveaus. Dit zorgt voor irritatie van de luchtwegen en maakt varkens vatbaarder voor luchtweginfecties. 

• Temperatuurschommelingen
  Plotse temperatuurschommelingen of tocht kunnen de weerstand van varkens verzwakken. Door tocht kunnen er plaatselijk koude plekken in de stal ontstaan, waardoor varkens dichter bij elkaar kruipen om warm te blijven. Door nauwer contact tussen de dieren is er een grotere kans op verspreiding van luchtwegkiemen. 

• Bioveiligheid en hygiëne
  Een slechte bioveiligheid en onvoldoende reinigen en ontsmetten van de stallen en gereedschappen zorgt ervoor dat ziekteverwekkers zich gemakkelijker kunnen verspreiden binnen het bedrijf en dat er gemakkelijker ziekteverwekkers van buiten het bedrijf naar binnen worden gebracht. 

• Vaccinatie- en gezondheidsprogramma's
  Het niet of niet goed vaccineren van varkens tegen de luchtwegkiemen die op het bedrijf circuleren maakt varkens kwetsbaar voor infectie en ontwikkeling van klinische symptomen. Bovendien zullen ze na infectie meer ziektekiemen uitscheiden en dus meer dieren in hun omgeving besmetten dan gevaccineerde varkens. 
  
  
• Voeding en waterkwaliteit
  Suboptimale voeding of verontreinigd water kan de gezondheid aantasten. Zo kan stof in het voeder de afweer van de luchtwegen van het varken verstoren. Schimmels of mycotoxinen in het voeder kunnen de longen direct beschadigen of de immuniteit aantasten. Voedingstekorten kunnen het immuunsysteem aantasten.
  
  
• Dierstromen
  Managementpraktijken zoals mengen van varkens van verschillende leeftijden of herkomst dragen bij aan de verspreiding van ziektekiemen.

Luchtwegaandoeningen bij varkens worden meestal veroorzaakt door menginfecties met meerdere ziekteverwekkers. Sommige ziekteverwekkers zoals PCV2, PRRS, influenza, M. hyo en APP zijn primaire ziekteverwekkers die op zichzelf ziekte kunnen veroorzaken. Andere ziekteverwekkers zijn secundair en zullen alleen schade veroorzaken als ze de hulp krijgen van primaire ziekteverwekkers of stressfactoren. De betrokken ziekteverwekkers en stressfactoren variëren van bedrijf tot bedrijf, waardoor een preventie- en behandelplan op maat van het bedrijf noodzakelijk is. Daarbij moet de focus in de eerste plaats liggen op het aanpakken van de echte boosdoeners, met name de primaire ziekteverwekkers.

Bronnen

1. Opriessnig et al. (2011). Polymicrobial respiratory disease in pigs. Animal Health Research Reviews 12(2); 133–148.
2. Brockmeier et al. (2002). Polymicrobial diseases. Chapter 13 : Porcine Respiratory Disease Complex. Washington (DC): ASM Press.
3. Opriessnig et al. (2004). Experimental reproduction of Mostweaning Multisystemic Wasting Syndrome in pigs by dual infection with Mycoplasma hyopneumoniae and Porcine Circovirus Type 2. Veterinary Pathology. 2004;41(6):624-640.
4. Marois et al. (2009). Experimental infection of SPF pigs with Actinobacillus pleuropneumoniae serotype 9 alone or in association with Mycoplasma hyopneumoniae. Veterinary Microbiology, 135, 283–291.
5. Thacker et al. (1999). Mycoplasma hyopneumoniae potentiation of Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome virus-induced pneumonia. Journal Clinical Microbiology. 1999 Mar;37(3):620-7.
6. Yazawa et al. (2004). Experimental dual infection of pigs with an H1N1 swine influenza virus (A/Sw/Hok/2/81) and Mycoplasma hyopneumoniae. Vet Microbiol. 2004 Mar 5;98(3-4):221-8.
7. Amass et al. (1994). Interaction of Mycoplasma hyopneumoniae and Pasteurella multocida infections in swine. J Am Vet Med Assoc. Vol 204(1):102-107.